Orð um vetrarveður

Nú í byrjun janúar er tilvalið að minnast á nokkur af þeim fjölmörgu orðum sem við Íslendingar eigum um snjó. Ég tók saman nokkur af þeim og reyni hér að flokka þau og útskýra merkinguna, en ef einhver lumar á fleiri orðum er það vel þegið! :)

Snjór á jörðu

mjöll eða nýsnævi = nýfallinn snjór

lausamjöll = laus í sér

hjarn = harðfrosin snjóbreiða

harðfenni = þétt þjappaður snjór

skari = efsta lag snjóbreiðu er frosið

skafl = snjóþúfa

djúpur snjór = kafsnjór, kafald og kafaldi

kafaldshjastur = smágert kafald

bleytuslag = mjög blautur, djúpur snjór

krap eða blotasnjór = hálfbráðinn snjór

slabb = hálfbráðinn snjór

 

Skafrenningur = snjór sem fýkur með jörðu

háarenningur (yfir 2m)

lágarenningur (undir 2 m)

neðanbylur, skafald, skafkafald, snjófok, snjódrif og kóf

hægur vindur= fjúk, dauðafjúk, snjódrífa, drift, fjúkburður, fýlingur, bleytufjúk

mikill vindur = skafbylur, skafhríð,skafmold og skafningur

 

Ofankoma = hvers kyns úrkoma en oftast um snjókomu, él og slyddu

fannkyngi = mikil snjókoma

snjóburður

snjómugga = dálítil snjókoma, safnast ekki saman að ráði á yfirborði

hret = vetrarúrkoma þegar ekki er vetur (einkum vor og haust)

slitringur = slitrótt úrkoma

kóf = blanda af ofankomu, skafrenningi og miklum vindi

 

Snjókoma í hægum vindi

hundslappadrífa, skæðadrífa, logndrífa

fyrir vestan = kafaldsmyglingur, hjaldur, lognkafald eða ryk

 

Él = snjókoma með hléum og léttir til á milli

éljagangur

snjógangur = éljagangur eða snjókoma með hléum

snjóhraglandi og snjóbörlingur = kalsanæðingur með slyddu eða hagli

fukt = smáúrkoma eða él

moldél

 

Hríð = snjókoma í vindi

stórhríð = meðalvindur 16 m/s og ofankoma

blotahríð = slyddu- eða krapahríð

ofanhríð = mikil snjókoma án þess að skafi

hríðarkóf

renningshríð

fyrir norðan = kaskahríð, lenjuhríð (lítil hríð)

 

Bylur = stormur með ákafri snjókomu

blindbylur

kafaldsbylur

svælingsbylur

kófbylur

moldbylur = alveg svartabylur

blindöskubylur

 

Stormur = meðalvindur yfir 20 m/s

bálviðrisfroststormur

snjóstormur

 

Haglél = glærar eða mattar ískúlur

snæhagl = 2-5 mm í þvermál

hagldropi, haglsteinn, gráp

grjónabylur

 

Blautur snjór

slydda, bleytukafald, klessingur, slyttingur,

krapaskúraleiðingar = smákrapaskúrir hér og þar, lítils háttar úrfelli

 

Hér má sjá nokkur af þessum orðum sem voru hripuð á töflu í spásal Veðurstofunnar þegar lítið var að gera í veðrinu. 

 

Ofsaveður og fárviðri 7. til 8. desember 2015

Hér ætla ég að reyna að gera veðrinu skil sem gekk yfir landið 7. til 8. desember síðastliðinn, en þá var varað við ofsaveðri eða fárviðri á öllu landinu.

Það er best að rifja fyrst upp skilgreininguna á ofsaveðri eða fárviðri:

 

Vindstig                     m/s                      Lýsing

10	Rok	24,5-28,4	Fremur sjaldgæft í innsveitum. Tré rifna upp með rótum, talsverðar skemmdir á mannvirkjum.
11	Ofsaveður	28,5-32,6	Miklar skemmdir á mannvirkjum. Útivera á bersvæði hættuleg. Rýfur hjarn, lyftir möl og grjóti.
12	Fárviðri	>= 32,7	Allt lauslegt fýkur, þar á meðal möl og jafnvel stórir steinar. Kyrrstæðir bílar geta oltið eða fokið. Heil þök tekur af húsum. Skyggni oftast takmarkað, jafnvel í þurru veðri.

 

Hér má sjá gömlu vindstigin, m/s og stuttar lýsingar á því sem má búast við. Það er skemmtilegt að benda í leiðinni á að rok er einu stigi fyrir neðan ofsaveður en þessi skilgreining hefur eitthvað skolast til í málvenju Íslendinga þar sem rok er almennt talið vera minna en stormur (sem er óttalegur ræfill í samanburði ef við förum út í það). Til gamans má geta að fellibylur er með meðalvind upp á 32,7 m/s en þegar fárviðri geisar er sami styrkur og í fellibyl. Á Íslandi myndast hins vegar ekki fellibyljir – aðeins sambærilegur vindstyrkur.

Í umræddu veðri mældist fárviðri á 37 veðurstöðvum og ofsaveður á 82 veðurstöðvum. Mesti meðalvindur var 50,9 m/s og hviðan fór hæst í 72,6 m/s, bæði á Hallormsstaðahálsi. Íslandsmetin í þessum flokkum eru 62,5 m/s á Skálafelli í janúar 1998 og 74,5 m/s á Gagnheiði í janúar 1995 (sama veðrið og snjóflóðin á Súðavík). Til samanburðar þá mældist fárviðri á 67 stöðvum í sunnanáttinni þann 14. mars síðastliðinn, og ofsaveður á 110 stöðvum. Það sem var hins vegar verra við þetta veður var að það var kaldara og meiri snjór og ísingarhættan m.a. meiri.

Hér ætla ég að fara yfir hvernig veðrið var og notfæra mér athuganir, gervitunglamyndir, radar og spákort sem
voru gerð kl. 18 kvöldið áður.

Þess ber að geta að þegar spákortin og athugunarkortin eru borin saman verður að hafa í huga að guli liturinn á spákortunum er sami vindhraði og sá rauði í athugunum. Annars eru litirnir nokkuð sambærilegir.

Þetta kort sýnir hvar mældist fárviðri (stjörnur) á einhverjum tímapunkti og ofsaveður með rauðum punktum. Ekki sjást allar 82 stöðvarnar sem náðu ofsaveðri - eingöngu til að kortið verði ekki of troðið. Það sést þó að veðrið dreifðist jafnt um allt land.

 

 

 

 

 

 

 

Kl. 12 þ. 7. des 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Á hádegi var byrjað að hvessa S-lands og kl. 13:20 voru komnir 27,2 m/s á Stórhöfða. Hér má sjá að úrkoman var ennþá lítil.

 

Kl. 15 þ. 7. des 

 

 

 

 

 

 

Kl. 15 var byrjað að sjást í skilin og úrkomu á gervitunglamynd og vindurinn kominn upp í 32 m/s á Stórhöfða og 27 m/s á Skálafelli (sem má kalla Stórhöfða eða Rauðanúp SV-lands).

Um kl. 17 áttu allir að vera komnir inn til sín skv. tilmælum frá Almannavörnum, en það var ekki síst vegna þess að spáð hafði verið snjókomu og skafrenningi með þessum mikla vindi og því óttast að fólk gæti fest sig og því lent í versta veðrinu þegar það kæmi. Þegar nær dró kom í ljós að hitastigið var um 1 gráðu hlýrra en áður hafði verið gert ráð fyrir. Það hafði þau áhrif að snjórinn blotnaði og fauk því minna en úrkoman fór hraðar út í slyddu og rigningu sem er skárra af tvennu illu.

 

Kl. 18 þ. 7. des

 

 

 

 

 

Vindurinn var kominn í ofsaveður eða fárviðri á 12 stöðvum S-lands kl. 18 og björgunarsveitir voru komnar á fullt. Mesti vindurinn var 42,1 m/s. Á athugunarkortinu (í miðjunni) má einnig sjá að vindurinn er kominn upp í 30 m/s á Vatnsskarði Eystra á A-landi og 29,4 m/s á Þverfjalli á Vestfjörðum.

Rétt fyrir kl. 19 datt vindmælirinn á Stórhöfða út og mældi þá 43 m/s en hann á víst eithvað erfitt með að ráða við hviður yfir 50 m/s. Margir urðu gríðarlega vonsviknir þar sem vindurinn þar getur verið þónokkur. Um kl. 19 datt mælirinn á Steinum (undir Eyjafjöllum) einnig út og rétt fyrir kl. 20 datt Hvammur út sem er í næsta nágrenni.

Hér má sjá vindmælingar frá þessum 3 stöðvum:

 

Takið eftir vindinum á Hvammi kl. 18 en þar var meðalvindurinn 18 m/s en hviðan 60 m/s! Það er hviðustuðull upp á 3 (hviðan sem margfeldi af meðalvindi) en það er mjög óvenjulegt, stuðullinn er oftast á milli 1 og 2. Það er því varla að undra að mælirinn hafi sagt stopp. Kl. 20:50 hrökk síðan Stórhöfði aftur inn með 46,6 m/s en það reyndist vera hæsta gildi hans í þessu veðri. Skildum við hafa misst af nýju meti þar?

Takið einnig eftir hversu litlar hviðurnar eru á Stórhöfða  en austanáttin er víst mjög stöðug í Vestmannaeyjum.

Til að glöggva sig enn frekar á þessum mælum má sjá staðsetningu þeirra á þessu korti:

 

 

 

 

 

 

 

Kl. 21 þ. 7. des 

 

 

 

 

 

 

 

 

Um kl. 21 logaði allt landið en þá var komið ofsaveður eða fárviðri í öllum landshlutum. Kl. 22:50 mældist hæsti meðalvindurinn eða 50,9 m/s og hviðan 72,6 m/s, hvoru tveggja á Hallormsstaðahálsi A-lands. Þess má geta að á sama tíma mældist meðalvindurinn 5 m/s í Hallormsstað, með hviðu upp á tæplega 11 m/s. Mjög gott og skemmtilegt dæmi um áhrif landslags á veðrið. Á gervitunglamyndinni má sjá gríðarlegt úrkomumagn sem helltist yfir A-land og var snjóflóðavaktin í viðbragðsstöðu þar sem og annarsstaðar á landinu. Milli kl. 21 og 24 mældust 8 til 10 mm á hverri klukkustund á nokkrum stöðvum á þeim slóðum, en það er talsvert mikið. Hér má sjá úrkomumælingu sjálfvirka mælisins á Fáskrúðsfirði Ljósalandi en þar hefur sannarlega verið hellt úr fötu.

 

 

 

 

 

 

 

Veðrinu var misskipt á höfuðborgarsvæðinu en kl. 22 var vindurinn á Kjalarnesi 33 m/s og hviðan 48, Geldinganes 28 með hviðu í 39 m/s og Hólmsheiði með 32 og hviðan 41 m/s. Á sama tíma fór vindurinn í mælireit Veðurstofunnar á Bústaðavegi upp í hóflega 16 m/s en það lýsir vel hvernig sumir hlutar höfuðborgarsvæðisins lenda í skjóli í ákveðnum vindáttum.

 

 

 

 

 

 

 

Kl. 00 þ. 8. des

 

 

 

 

 

 

 

Um miðnætti var farið að draga verulega úr vindinum SA-lands og á Austfjörðum eins og sjá má á athugunarkortinu. Á Þverfjalli var vindurinn hins vegar kominn í 45,3 m/s og 38,8 m/s á Skálafelli.

 

 

 

Kl. 03 þ. 8. des

 

 

 

 

 

 

 

 

Rétt fyrir klukkan 3 mældist hæsti vindur veðursins á Akureyri eða 24 m/s í meðalvindi og 32 í hviðum. Um og eftir kl. 3 fór síðan að draga úr vindi um allt land nema NV-lands og á hálendinu þar sem allt logaði áfram, en meðalvindurinn á Þverfjalli hélst yfir 40 m/s frá kl. 22 til hádegis (sjá mynd til hliðar). Það er í raun synd að hafa ekki fleiri mæla í Skagafirði til að fá betri mynd af veðrinu þar. 

 

Vindurinn var einnig þónokkur við yfirborð á Vestfjörðum fram eftir morgni, en á flugvellinum á Ísafirði mældist vindurinn 28 m/s með hviðu um 40 m/s kl. 10 morguninn eftir „aðal“veðrið.

 

 

Kl. 06 þ. 8. des

 

 

 

 

 

 

Með morgninum kom svo „seinni bylgjan“ á S-land með suðaustanátt en áhyggjur voru af vindinum í henni samfara hálkunni og klakanum sem hafði myndast um allt land. Á Mýrdalssandi fór vindurinn upp í 27 m/s um kl. 6 sem væri nú ágætt á venjulegum degi en bliknaði í samanburði við kvöldið og nóttina áður.

Lægðarmiðjan var á þessum tímapunkti komin nálægt landi, en á Keflavíkurflugvelli mældist loftþrýstingurinn 950,9 mb.

 

 

 

 

 

Kl. 09 þ. 8. des

 

 

 

 

 

 

Kl. 9 var Vaðlaheiði enn með tæplega 30 m/s en á sama tíma barst Veðurstofunni skemmtilegt símtal frá Dalvík þar sem spurt var hvort það ætti nú ekki að fara að hvessa, þar væri hægur vindur en hálka. Viðkomandi var hæstánægður með að sleppa við veðrið. Enn eitt dæmi um flókið samspil landslags og veðurs, en austanáttin á í stökustu vandræðum með að komast niður í Eyjafjörðinn enda norðan- og sunnanáttirnar ríkjandi þar við yfirborð. Að því sögðu tókst austanáttinni að troða sér niður á Akureyri þar sem vindurinn fór hæst í 24 m/s og hviður fóru í 31 m/s um kl. 3 um nóttina.

 

 

 

 

Kl. 12 þ. 8. des

 

Um og eftir hádegi fór vindur hratt minnkandi við yfirborð en enn var nokkuð hvasst í háloftunum. Á gervitunglamynd frá kl. 14 má vel sjá fjallabylgjubrot frá Vestfjörðum að Vatnajökli en margar flugvélar urðu varar við ókyrrð yfir landinu og ísingu.

 

 

 

Það hlýnaði vel með þessari öflugu lægð og rigndi víða, en hæsti hiti mældist 10,1 stig á Seyðisfirði. Við það sljákkaði í snjónum allvíða en hér má sjá breytinguna á snjódýpt frá deginum áður:

 

 

 

 

 

 

 

 

Að lokum er ekki annað hægt en að hrósa öllum fyrir að taka viðvaranir alvarlega og halda sig heima. Einnig verð ég að lýsa yfir persónulegri aðdáun á öllum þeim sem eru í björgunarsveit og leggja talsvert á sig til að hjálpa okkar hinum í veðrum sem þessum.

 

 

Þokan fyrir norðan og austan

Síðustu helgi var ansi gott veður víða á landinu og fengu flestir landsmenn sinn skerf af sumri og sól. Það var þó ekki eintóm sól á landinu þar sem nokkuð lífseigir þokubakkar voru við norður og austurströndina og þá sérstaklega snemma á morgnana þegar lægsta hita sólarhringsins var náð. 

 

Á laugardagsmorgun voru eftirfarandi myndir teknar úr Víkurskarði með útsýni yfir Eyjafjörðinn og sést þar vel hvernig sólin bræddi þokuna í burtu þegar leið á daginn.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Annað dæmi er af Oddsskarði í Norðfirði fyrir austan en þessar myndir voru teknar þaðan.

 

 

 

 

 

 

 

 

Einnig er hér flott myndband af Austfjarðaþokunni sem búið var til úr 16.000 myndum sem teknar voru 4.-6. júní af Hlyni Sveinssyni. 

 

Auðvitað má ekki gleyma gervitunglamyndunum en á föstudaginn náðist eftirfarandi mynd af Íslandi og nágrenni og kennir ýmissa grasa á henni.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Á myndinni má sjá hvernig þokan smeygir sér inn í firðina norðan- og austantil en kemst varla inn á land. Það skýrist af því að myndin er tekin eftir hádegi þegar sólin hefur náð að skína nógu vel til að þokan leysist upp. Einnig má sjá þörungablómann í hafinu sunnan megin við Ísland, góðviðrisbólstrana yfir landinu sjálfu vestan megin við Langjökul, hafísinn við Grænland og mjög skemmtilegar Von Kármán bylgjur af Jan Mayen nyrst á myndinni. 

 

Það má segja að þokubakkarnir séu órjúfanlegur hluti af sumarveðrinu á Íslandi.  

Eldbólstrar í Alaska

Vorið í Alaska er búið að vera mjög þurrt og heitt en það hefur haft í för með sér kjöraðstæður fyrir skógarelda en þeir blossuðu einmitt upp 19. maí síðast liðinn á Kenai skaganum. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Fljótlega urðu þeir að stjórnlausum bruna og náðu á stuttum tíma yfir 174 km2. Í slíkum bruna hitnar loftið mikið, leitar upp og skapar óstöðugar aðstæður. Þegar loftið lyftist í nógu stórum stíl af völdum eldsvoða eða eldgoss geta myndast svokallaðir eldbólstrar eða pyrocumulus ský (merkt A á myndinni). Reyndar urðu skýin svo öflug í Alaska að þau urðu að Cumulonimbus eða skúraskýjum en þau eru stigi öflugri en Cumulus ský.

 

 

 

 

Gervitunglið Landsat 8 náði góðri mynd af skýjunum úr lofti þann 20. maí en hana má sjá hér fyrir neðan. Á neðri myndinni er NASA aðeins búið að vinna með litina. 

Í byrjun ágúst 2012 varð mikil hitabylgja í Bandaríkjunum og mynduðust þá stórir eldbólstrar eins og sjá má á myndinni hér fyrir neðan sem tekin var í Cleveland 3. ágúst það ár. 

Fellibyljatímabilið að byrja

Fellbyljatímabilið í austurhluta Kyrrahafsins hófst 15. maí en fyrsti fellibylurinn myndaðist núna í vikunni og ber heitið Amanda. Fellibyljatímabil í N-Atlantshafi byrjar aðeins seinna eða 1. júní. 
Tímabilið byrjar nokkuð rólega m.t.t. afleiðinga en ekki er búist við að Amanda komi nálægt landi samkvæmt spám. 

 

Á nýlegri fellibyljaráðstefnu í Bandaríkjunum kom fram að búist er við færri fellibyljum í ár en áður, 9 í staðinn fyrir 12 stóra viðburði. Hins vegar varð hinn frægi Andrew einnig á sama ári og óvenju fáir fellibylir urðu. Hafa ber í huga að þó að þeir séu fáir geta þeir verið öflugir. 

Vísindamenn telja þó að í N-Atlantshafi verði þeir líklega ekki mjög öflugir þetta árið vegna áhrifa frá El Nino sem er talið líklegt að muni eiga sér stað (eins og ég fjallaði um hér).  

 

Fellibyljir eru öflugir stormar sem myndast víða um heim og bera mismunandi heiti eftir staðsetningu á hnettinum; hurricane, cyclone eða typhoon. Hver einstakur fellibylur fær nafn og er farið eftir stafrófinu og skipst á karlmanns- og kvenmannsnöfnum og mun sá næsti heita Boris. 

 

 

 

 

 

 

 

Meðalvindar í þeim eru yfir 32 m/s. Eftirfarandi skilyrði þurfa að vera uppfyllt til að þeir myndist:

1. Myndun á milli 5°N og 25°N

2. Sjór hlýrri en 26°C

3. Nóg djúpt vatn til að veita orku (a.m.k. 2-300 ft)

4. Litlar vindáttarbreytingar með hæð 

 

 

  

Einn frægusti fellibylur síðustu ára er án efa Katrina í New Orleans þar sem um 1500 manns létust. 

Hnattræn hlýnun - ný skýrsla og ráðstefna sjónvarpsveðurfræðinga

Á morgun kemur út annar hluti skýrslu IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) um hnattræna hlýnun í heiminum. Þetta er fimmta skýrslan sem samtökin gefa út (Assessment Report 5 – AR5 - en hér má sjá stutta samantekt).

 

Aðaltilgangur IPCC er að taka saman og meta stöðu vísindaþekkingar í heiminum á hnattrænni hlýnun, hver áhrifin eru, hættur í framtíðinni og hvað er hægt að gera. Samtökin sjálf sjá ekki um neinar rannsóknir og er öll vinna unnin í sjálfboðastarfi af vísindamönnum hvaðanæva að úr heiminum. Vísindamennirnir eru valdir eftir tilnefningum ríkisstjórna og samtaka sem eru í samstarfi við IPCC. AR5 skiptist í fjóra hluta:

 

 

 

 

 

1. Fyrsti hluti skýrslunnar var gefinn út í september 2013 og fjallar um vísindin (eðlis- og efnafræðina) á bak við hnattræna hlýnun. Í skýrslunni voru í fyrsta sinn gefnar upp tölur um hversu miklu má sleppa af gróðurhúsagastegundum (af mannavöldum) í andrúmsloftið áður en jörðin hlýnar um 2°C sem er talið vera mörk þess sem hún þolir. Árið 2011 var búið að sleppa 531 gígatonni en þessi hámarkstala er 1000 gígatonn.   

2. Annar hlutinn snýr að áhrifum hnattrænnar hlýnunar, hvaða samfélög eru mest berskjölduð og hvernig stjórnvöld geta brugðist við. Þó að skýrslan hafi bara verið kláruð í gær í Japan, hafa hlutar hennar lekið á netið í vetur og gefa til kynna að útlitið sé ekki mjög gott, að hnattræn hlýnun hafi áhrif alls staðar í heiminum.

3. Þriðji hluti skýrslunnar kemur svo út í apríl en þar er fjallað um hvernig megi draga úr áhrifum hnattrænnar hlýnunar.

4. Í október verður síðan nokkurs konar samantektar kafli gerður og verður skýrslan þá tilbúin í fullri lengd.

Ég er svo afskaplega heppin að fá að fara á ráðstefnu sjónvarpsveðurfræðinga í París sem WMO, IPCC, Méteo et Climat, ríkisstjórn Danmerkur og UN Foundation standa að. Sú ráðstefna byrjar á þriðjudaginn (daginn eftir að annar hluti skýrslunnar kemur út) en ég mun fljúga út á morgun. Helsti tilgangur hennar er að meta hvernig sjónvarpsveðurfræðingar geta komið skilaboðum skýrslunnar á framfæri við almenning. Það er óhætt að segja að ég er mjög spennt!

 

 

 

Veðrið í dag

Í kvöld var ég með veðurfréttirnar á RÚV. Fyrri veðurfréttatíminn féll niður og var ég nokkuð svekkt með það. Aðallega af því að mig langaði til að fjalla almennilega um veðrið á landinu í dag en það var mikið um að vera og gerði ég eftirfarandi kort til að sýna það. 

 

 

 

 

 

 

 

Í fyrsta lagi var gríðarlega mikið úrkoma um sunnan- og vestanvert landið og skráðu sjálfvirkir úrkomumælar mestu úrkomuna í Bláfjöllum, Ölkelduhálsi og Hellisskarði sem eru allar stöðvar á suðurlandi. Þetta var úrkoman síðasta sólarhringinn en til gamans setti ég inn heildarúrkomu marsmánuðar í Reykjavík frá því í fyrra en hún var tæplega þrisvar sinnum minni en það sem féll á stöku stöðvum í dag. Sömuleiðis var mikil úrkoma á norðanverðu Snæfellsnesi en þar fór stöðugur vindur yfir 29 m/s á nokkrum stöðvum en vindur eflist oftast hlémegin fjalla, sérstaklega í eins öflugum vindi og gerði í dag.   

Síðast en ekki síst var mjög hlýtt austanlands en þar fór hitinn yfir 12 stig á nokkrum stöðvum en hæst fór hitinn í 15 stig á Skjaldþingsstöðum sem er harla óvenjulegt fyrir marsmánuð á Íslandi. 

 

Að lokum voru gefnar út margar viðvaranir (SIGMET) til flugmanna vegna mikillar ísingar- og ókyrrðarhættu yfir landinu og bárust nokkrar tilkynningar um það. Innanlandsflug lá einnig niðri meirihluta dags. Hér að neðan má sjá SIGWX kort sem ég gerði og gilti á hádegi í dag. Það sýnir stöðuna í kringum Ísland fyrir neðan 15.000 fet en þetta kort er ætlað fyrir flugmenn. 

 

Spennandi framfarir í gervitunglafræðum

Gervitungl skipta gríðarlega miklu máli fyrir veðurspár og rannsóknir á ýmsum náttúruviðburðum á jörðinni. Nú í lok febrúar (27. febrúar) sendu NASA og JAXA (Japanska Geimvísindastofnunin) gervitungl á braut jarðar sem hluta af GPM (Global Precipitation Measurement) verkefni þessara stofnana og talar NASA um „sögulegan viðburð“ í því samhengi. Þetta verkefni felur í sér mikið bættar mælingar á úrkomu á jörðinni en samtals eru 9 gervitungl (sjá mynd) sem koma að þessu en það sem

 var sent út í febrúar er „móðurskipið“  (GPM Core Observatory) sem sameinar gögn frá mælingum sínum og öðrum gervitunglum. Þetta móðurskip er búið tveimur mælum sem mæla rigningu og snjó. Annars vegar er það GPM Microwave Imager, frá NASA, sem áætlar úrkomumagn með því að mæla orkuna sem úrkoman gefur frá sér. Seinni mælirinn kemur frá JAXA og kallast Dual-frequency Precipitation Radar (DPR) sem áætlar hversu mikið vatn er í úrkomunni en það er fyrsti radarinn af þessari gerð sem fer upp í geiminn og hefur verið í þróun í 10 ár. Lesa má meira um þetta verkefni í bæklingi sem NASA gaf út. 

 

 

 

 

Þetta verkefni stórbætir eftirlit með úrkomu jarðar en áður var TRMM (Tropical Rainfall Measuring Mission) verkefnið til staðar (frá sömu stofnunum) og mældi úrkomu en það náði eingöngu yfir hitabeltið (35°N til 35°S) á meðan þetta verkefni nær að h.u.b. báðum heimskautsbaugunum (65° N til 65°S).  

 

 

 

Fyrir þá sem vilja fræðast meira um gervitungl er bent á þessa stórgóðu mynd hér sem gerð var í samvinnu við vísindamenn NASA fyrir sjónvarpsstöðina PBS.

 

 

Að lokum verð ég að benda á stórkostlega þjónustu frá NASA sem kallast Eyes on Earth en þar er hægt að skoða mikið af gervitunglamyndum, sjá mynd dagsins og m.a.s sjá gervitunglin á braut um jörðina og nákvæma staðsetningu. Þetta er einfalt forrit sem tekur örstutta stund að hlaða niður. Myndin hér að neðan var tekin þaðan og sýnir lægðina víðáttumiklu sem hafði áhrif á Ísland núna um helgina. 

 

Ný skýjategund uppgötvuð?

Spennandi tímar eru mögulega að renna upp í skýjaflokkunarheiminum en WMO er að huga að nýjustu útgáfu Skýjaflokkunarbókar sinnar sem hefur verið gefin reglulega út síðan 1896. Nefndin sem stendur að uppfærslu bókarinnar hittist í nóvember síðast liðnum og gaf síðan út þessa skýrslu. Mesta spennan (að mínu mati) er möguleg viðbót nýs skýs sem stofnandi Cloud Appreciation Society, Gavin Pretor-Pinney, uppgötvaði, flokkaði og er búinn að berjast fyrir að verði bætt við. Þetta ský kallast Asperatus og má sjá á eftirfarandi myndum.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Í skýrslunni er m.a. sagt:

"10.8 Asperatus: 'Asperatus' is a visually distinctive cloud feature, which is not described by any of the current cloud classifications. In particular, it is not described by the variety 'undulatus'. The feature does not, in general, relate to macroscopic elements of clouds (Varieties) but does generally relate to microscopic elements (Supplementary Features). If the overall principles of Section 10.7 above were to be adopted, 'Asperatus' should be classified as a new Supplementary Feature. A description for the cloud feature given in Graeme Anderson's MSc dissertation is broadly acceptable, but requires some slight modification to emphasise its difference from undulatus. An appropriate, modified description is:

‘A formation made up of well-defined, wave-like structures in the underside of the cloud, more chaotic and with less horizontal organisation than undulatus. Asperatus is characterised by localised waves in the cloud base, either smooth or dappled with smaller features, sometimes descending into sharp points, as if viewing a roughened sea surface from below. Varying levels of illumination and thickness of cloud can lead to dramatic visual effects.’ "

"10.9 The feature is not considered to have any operational importance, but is visually distinctive. If adopted as a Supplementary Feature there would be no requirement to report it in the synoptic code."

 

Eins og segir í síðustu málsgreininni þá er skýið ekki talið vera þýðingarmikið fyrir spár og því er SYNOP kóðanum ekki breytt. Engu að síður er viðbót nýs skýs spennandi og ber að fagna ef þetta gengur eftir. 

Veðuröfgar í heiminum í janúar 2014

Japanska veðurfræðistofnunin (Japan Meteorological Agency) tók saman helsta öfgaveðrið í heiminum í janúar 2014 og setti á skemmtilegt, gagnvirkt kort sem má nálgast hér á síðu Guardian. Þar má sjá helstu öfgarnar í hitastigi og úrkomu en ég verð að segja að ég sakna vindsins á þessu korti. Ísland er með í leiknum en á Höfn var hiti hár miðað við árstíma en ég fjallaði hér stuttlega um óvenjulega hlýtt tíðarfar á austanverðu landinu í janúar. 

Á kortinu má einnig sjá hina miklu úrkomu á Bretlandi, hitabylgjuna í Ástralíu, þurrkana við vesturströnd Bandaríkjanna og kuldakastið við austurströndina þar en allt hefur þetta verið mikið til umfjöllunar í fjölmiðlum. Breska Veðurstofan gaf nýlega út skýrslu sem vildi meina að skotvindurinn ætti alla sök á þessu en ég mun jafnvel skrifa um þá skýrslu seinna. Einnig má sjá hlýindi í Alaska og Kína en minna hefur farið fyrir umfjölluninni á því.